Bất kể một người đam mê chạy bộ nào cũng đã từng trải qua cảm giác Runner’s High, hay còn gọi là hưng cảm khi chạy.
Runner’s High nhìn chung là một cảm giác hưng phấn rất kỳ lạ.
Nó không phải cảm giác thỏa mãn khi bạn cán đích hay hoàn thành mục tiêu trong ngày của mình. Runner’s High là trạng thái hưng cảm bắt đầu ở một điểm nào đó ngay trên đường chạy.
Một số người đam mê chạy bộ so sánh nó với một công tắc bật lên trạng thái tỉnh thức. Trong đó, họ cảm thấy mình đang sống trọn vẹn từng khoảnh khắc ở hiện tại, không còn bất kể lo lắng gì về quá khứ hay tương lai.
Một số khác mô tả Runner’s High đơn giản là một trạng thái mà ở đó cơ thể bạn hết mệt mỏi, cơ bắp bạn hết đau đớn và bạn cảm giác mình có thể chạy mãi mãi. Đối với đa số mọi người, nó thường xảy ra sau 20-60 phút đồng hồ chạy ở tốc độ ổn định.
Mặc dù chạy bền là bộ môn đã đem lại tên gọi cho cảm giác Runner’s High, nhưng các khảo sát cho thấy bạn có thể đạt được trạng thái hưng cảm này từ mọi hoạt động thể chất đòi hỏi sự bền bỉ.
Đi bộ đường dài, bơi lội, đạp xe, khiêu vũ hay tập yoga đều có thể giúp bạn đạt được Runner’s High, miễn là bạn kéo dài buổi luyện tập của mình đến một độ nào đó. Hưng cảm dường như là một cách mà não bộ thưởng cho bạn vì sự chăm chỉ.
Nhưng tại sao cơ chế tưởng thưởng này lại tồn tại?
Runner’s High là một "mã nhúng" của tiến hóa
Trong một giả thuyết mới và táo bạo nhất giải thích sự tồn tại của Runner’s High, nhà sinh vật học Dennis Bramble và nhà cổ nhân học Daniel Lieberman tuyên bố nó là một mã nhúng của tiến hóa.
Theo Bramble và Lieberman, tổ tiên của chúng ta - những người thợ săn bắn, hái lượm – đã phát triển các cơ chế tưởng thưởng dạng hưng cảm trong não bộ để khuyến khích giống nòi vận động liên tục. Bởi chỉ có như vậy, họ mới có thể tồn tại trong một môi trường có rất nhiều kẻ thù và những loài cạnh tranh về nguồn thức ăn.
David Raichlen, một nhà nhân chủng học tại Đại học Nam California, đã quen thuộc với ý tưởng cho rằng chọn lọc tự nhiên sẽ ủng hộ những đặc điểm cho phép con người chạy. Tuy nhiên, anh vẫn bị cản trở bởi một câu hỏi liên quan đến động lực.
Có một nghịch lý trong sự phát triển khung xương của con người: Trong khi chúng ta phát triển với một hệ thống xương khớp cho phép chúng ta chạy một cách dễ dàng, chính hệ thống xương khớp này lại không phù hợp cho các nhiệm vụ đòi hỏi sức bền.
Do đó khi làm bất cứ điều gì, con người đều có khuynh hướng tiết kiệm năng lượng. Tổ tiên của chúng ta, những người săn bắn không thể cứ chạy cả ngày, sử dụng hết năng lượng dự trữ của họ với hi vọng cuối cùng sẽ tìm thấy một con vật to lớn. Nếu làm vậy, họ sẽ đặt mình vào một rủi ro về mặt calo.
Raichlen, bản thân là một vận động viên chạy nghiệp dư, bắt đầu suy nghĩ về nghịch lý này và sự liên quan của nó với trạng thái Runner’s High. Theo anh, có thể con người đã phát triển trạng thái hưng cảm này để có thể chạy mà không bị đói.
Một phần thưởng thần kinh như vậy sẽ phải làm được hai điều: Thứ nhất là giảm đau cho cơ bắp và thứ hai là tạo ra khoái cảm. Các nhà khoa học đã suy đoán endorphin là hooc-môn đứng đằng sau trạng thái Runner’s High sau khi thử nghiệm và phát hiện các bài tập thể dục cường độ cao sẽ khiến nồng độ endorphin tăng cao.
Nhưng Raichlen thì nghĩ đó là tác dụng của một ứng cử viên khác, một chất hóa học trong não có tên là endocannabinoids.
Endocannabinoids cũng là chất mà não bộ sẽ tiết ra trong khi một ai đó sử dụng cần sa. Nó có thể giảm đau, cải thiện tâm trạng và phù hợp với giả thuyết của Raichlen về sự tưởng thưởng cho hoạt động thể chất trong não bộ.
Runner’s High chia sẻ rất nhiều điểm chung với tác dụng của chất kích thích, chẳng hạn như sự biến mất của những lo lắng, căng thẳng, khiến thời gian chậm lại và hoạt động nâng cao của các giác quan.
Nghiên cứu thực nghiệm cũng cho thấy tập thể dục có thể kích hoạt việc giải phóng endocannabinoids trong não bộ. Tuy nhiên, chưa có thử nghiệm nào chứng minh cụ thể điều này trên những người chạy bộ.
Vì vậy, Raichlen bây giờ muốn làm điều đó. Anh thiết kế một thí nghiệm tuyển mộ những vận động viên chạy bộ nghiệp dư và theo dõi họ trên một máy chạy bộ với các mức cường độ khác nhau. Trước và sau mỗi lượt chạy, Raichlen sẽ lấy máu các vận động viên để đo nồng độ endocannabinoid có trong đó.
Kết quả của nghiên cứu cho thấy đi bộ chậm trong 30 phút không có tác dụng gì. Điều đó cũng đúng khi vận động viên chạy hết sức. Tuy nhiên, chạy bộ nhẹ nhàng đã làm tăng gấp ba lần mức endocannabinoid trong cơ thể tình nguyện viên - và mức độ tăng này tương quan với mức hưng cảm mà người chạy bộ tự báo cáo.
Vậy là linh cảm của Raichlen đã đúng: Runner’ High là một "echo". Tại sao chạy bộ nhẹ nhàng làm tăng lượng chất kích thích tố sinh học, nhưng đi bộ chậm và chạy nước rút thì không?
Raichlen suy đoán rằng bộ não của chúng ta chỉ thưởng cho các hoạt động thể dục có cường độ tương tự như hoạt động săn bắn, hái lượm của tổ tiên chúng ta ở hai triệu năm trước.
Nếu điều đó là đúng, thì chọn lọc tự nhiên cũng sẽ thưởng cho những động vật săn bắt và nhặt xác, chẳng hạn như sói hoặc chó, và chúng cũng có thể trải nghiệm Runner’s High giống với con người.
Tiến hóa đã nhúng vào não bộ con người những cơ chế sinh endocannabinoid từ 2 triệu năm trước.
Để kiểm tra điều này, Raichlen đã tiếp tục làm thí nghiệm với động vật. Anh tuyển chọn một nhóm chó và một nhóm chồn, cho chúng chạy trên máy chạy bộ và rồi quan sát biểu hiện cũng như xét nghiệm máu để xem chúng có tiết ra các hooc-môn đem lại cảm giác Runner’s High hay không?
Sự chọn lựa này hoàn toàn có chủ ý. Raichlen cho biết chồn là loài động vật săn đêm, chúng chỉ săn bắt và đánh úp con mồi khi chúng đang ngủ.
Vì vậy, chồn không cần phải thực hiện các chuyến săn bắt kéo dài và phải rong ruổi theo đuổi con mồi như chó sói. Chọn lọc tự nhiên không có lý do gì để thưởng cho những con chồn vì chúng rõ ràng không cần một sức bền về mặt thể chất.
Ngược lại, những con chó thì có. Kết quả này đã được xác nhận khi Raichlen tìm thấy sau 30 phút chạy bộ nhẹ nhàng, những con chó đã có mức hooc-môn endocannabinoids tăng cao còn những con chồn thì không mặc dù chúng có thể chạy ở một vận tốc cao hơn chó.
Cảm giác kết nối tuyệt vời của những người chạy bộ
Nhưng tất cả những phát hiện này có ý nghĩa gì đối với chúng ta ngày nay? Đầu tiên, nó gợi ý rằng chìa khóa để mở ra trạng thái Runner’s High không phải là hoạt động thể chất khi chạy mà là cường độ vừa phải nhưng liên tục của nó.
Các nhà khoa học đã ghi nhận sự gia tăng hooc-môn endocannabinoid trong cả hoạt động đạp xe, đi bộ trên máy chạy bộ với dốc nghiêng và đi bộ đường dài ngoài trời. Nếu muốn đạt được Runner’s High, bạn không cần và không thể chạy nước rút. Thứ bạn cần nhiều hơn là thời gian và một sự kiên trì bền bỉ.
Mặc dù không có bất kỳ một thước đo khách quan nào về hiệu suất bạn cần phải đạt được, cũng không có tốc độ hoặc khoảng cách bạn cần đi để tới đúng điểm đó bạn sẽ cảm thấy hưng cảm, nhưng nhìn chung, bạn sẽ cần làm một việc gì đó có cường độ vận động thể chất vừa phải và gắn bó với hoạt động đó trong ít nhất 20 phút.
Làm một việc gì đó, nghĩa là điều này có thể bao gồm cả hoạt động dọn nhà. Nhiều người dọn nhà mà cũng có thể cảm thấy hưng cảm.
Runner’s High giúp chúng ta cởi mở và dễ kết nối với nhau hơn.
Nhưng khác với trạng thái hưng cảm do chất kích thích, Runner’s High có rất nhiều tác dụng tích cực. Các nhà khoa học thần kinh mô tả endocannabinoids là hợp chất hóa học có thể tắt đi trạng thái lo lắng và bật lên sự hạnh phúc.
Các khu vực của não điều chỉnh phản ứng với căng thẳng, bao gồm hạch hạnh nhân và vỏ não trước trán, rất giàu các thụ thể có thể gắn với endocannabinoid. Khi hooc-môn này khóa chặt mình vào các thụ thể đó, chúng sẽ làm giảm lo lắng và tạo ra trạng thái mãn nguyện cho bạn.
Endocannabinoids cũng làm tăng dopamine trong hệ thống khen thưởng của não, giúp thúc đẩy cảm giác lạc quan trong tất cả chúng ta. Và một điều đặc biệt, hóa ra Runner’s High cũng giúp chúng ta kết nối với nhau hơn.
Vì vậy, thay vì hâm nóng tình bạn bằng một bữa nhậu, bạn có thể rủ ai đó mà bạn muốn kết nối đi chạy.
Một nghiên cứu đánh giá năm 2017 về cách hoạt động của hệ thống endocannabinoid trong não cho thấy nó không chỉ giúp bạn giảm lo lắng, cảm thấy hạnh phúc mà còn khiến bạn cởi mở và gần gũi hơn với người khác.
Nồng độ endocannabinoid trong máu càng cao, nó càng khiến bạn gia tăng niềm vui mà mình có được khi ở bên cạnh những người khác. Hooc-môn này cũng làm giảm cảm giác lo lắng xã hội, thứ mà bạn hay trải qua khi gặp một người lạ hoặc phải thuyết trình trước đám đông.
Ngược lại, các thí nghiệm trên chuột cho thấy khi phải uống thuốc chẹn endocannabinoid, những con chuột đã giảm giao du với những con chuột khác. Thậm chí, mức cao của thuốc chẹn endocannabinoid còn khiến những con chuột mẹ bỏ bê đàn con của mình.
Trải nghiệm thực tế mà những người chạy bộ chia sẻ với Runner’s High thì ngược lại. Nhiều người chạy nghiệp dư nói rằng họ chơi môn thể thao này để kết bạn hoặc tìm kiếm những mối quan hệ chất lượng. Chạy bộ cũng có thể giúp cha mẹ kết nối với con cái tốt hơn, các cặp vợ chồng được hâm nóng tình cảm nhiều hơn.
Trong một nghiên cứu quan sát các tình nguyện viên tập thể dục, các nhà khoa học nhận thấy vào ngày mà họ có lịch tập luyện, những người này đã có những tương tác tích cực hơn với bạn bè và gia đình mình. Trong trường hợp khi hai vợ chồng tập thể dục cùng nhau, cả hai cho biết họ sẽ trở nên thân mật hơn vào cuối ngày hôm đó, bao gồm cả cảm giác được yêu thương và hỗ trợ.
Chạy bộ có thể hâm nóng mọi mối quan hệ, từ gia đình, bạn bè cho tới những người lạ mà bạn gặp trên đường.
Herman Pontzer, một nhà nhân chủng học tại Đại học Duke, Hoa Kỳ cho biết tiến hóa đã cài đặt Runner’s High vào não bộ chúng ta không chỉ để sinh tồn, mà còn để chia sẻ.
Trong thời săn bắn hái lượm, xã hội con người đã phát triển khả năng phân công lao động, và đó là một bước tiến cực kỳ quan trọng cho giống loài của chúng ta. Phân công lao động nghĩa là một số thành viên trong bộ lạc sẽ ra ngoài săn bắn, trong khi những người khác ở nhà chăm sóc con cái hoặc làm các việc nhẹ như hái lượm.
"Vào cuối này, bạn sẽ tập hợp những thứ đó lại với nhau, rồi bạn chia sẻ nó cho tất cả mọi người đều có đủ thức ăn," Pontzer nói. Những nhóm chia sẻ tốt hơn có nhiều khả năng sống sót hơn và chọn lọc tự nhiên bắt đầu ưu ái không chỉ những đặc điểm giúp tăng cường sức bền thể chất, như xương chân dài hơn mà còn cả những đặc điểm khuyến khích sự hợp tác trong nhóm.
Runner’s High là một trạng thái làm mồi cho sự kết nối. Sau khi trải qua một ngày săn bắn mệt nhọc, những thợ săn trở về cần nó để chia sẻ chiến lợi phẩm của mình thay vì ích kỷ chiếm giữ chúng.
Các nhà khoa học tại Đại học Sapienza, Italia đã làm một thí nghiệm để kiểm chứng điều này. Đầu tiên, họ tuyển chọn hai nhóm tình nguyện viên, một nhóm được cho tập thể dục 30 phút còn một nhóm thì không. Sau đó, các nhà khoa học nói rằng mỗi người cần đóng góp tiền vào một quỹ chung để thực hiện một trò chơi kinh tế. Càng đóng góp nhiều, lợi ích chung của cả nhóm càng lớn, nhưng lợi ích riêng của mỗi cá nhân rõ ràng bị thiệt hại.
Kết quả, như bạn có thể đoán được, nhóm người tập thể dục 30 phút trước đó đã đóng góp nhiều hơn hẳn so với nhóm chỉ ngồi yên.
Vậy bài học cuối cùng có thể rút ra ở đây là gì? Bây giờ, bạn đã biết chạy bộ không chỉ là một hoạt động thể chất tốt cho sức khỏe mà cả tâm trạng của bạn. Và nó không chỉ khiến bạn hạnh phúc hơn mà còn giúp bạn trở nên cởi mở, gần gũi hơn với gia đình, bạn bè, hay thậm chí cả những người lạ trên đường mà bạn gặp.
Bạn có thể đạt được tất cả những lợi ích này khi chạy bộ nhẹ nhàng và duy trì nó trong một khoảng thời gian nhất định. Cuối cùng, nếu tiến hóa đã nhúng Runner’s High vào trong não bộ của chúng ta như một chiếc công tắc endocannabinoid, chẳng có lý do gì mà chúng ta không tiếp tục tận dụng nó một cách lành mạnh?
Aucun commentaire:
Enregistrer un commentaire